ماشین لباسشویی یکی از پرکاربردترین لوازم خانگی است که نقش مهمی در حفظ بهداشت و نظافت روزمره دارد. عملکرد صحیح آن، به‌ویژه چرخش منظم سبد داخلی یا دیگ، برای شستشوی مؤثر و خشک‌کردن مناسب لباس‌ها ضروری است.
گاهی ممکن است کاربران با مشکلی مواجه شوند که در آن دیگ ماشین لباسشویی نمی‌چرخد یا حرکات آن ناقص است. این مشکل می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد؛ از ایرادات فنی در قطعات داخلی گرفته تا خطاهای ساده در استفاده.
در این مطلب، به بررسی دقیق و تخصصی هفت علت رایج نچرخیدن سبد ماشین لباسشویی می‌پردازیم و راهکارهای مناسب برای هر مورد را ارائه می‌دهیم.
1. خرابی تسمه یا پارگی آن
در ماشین لباسشویی‌هایی که از تسمه برای انتقال نیرو استفاده می‌کنند، تسمه رابط بین موتور و فولی متصل به دیگ است. این تسمه به دور پولی موتور و پولی دیگ پیچیده شده و با چرخش موتور، دیگ نیز به حرکت درمی‌آید. جنس تسمه معمولاً از لاستیک مقاوم تقویت‌شده با الیاف است که در برابر کشش و حرارت مقاومت دارد، اما پس از مدتی استفاده و اصطکاک بالا، مستهلک می‌شود.
نشانه‌هایی که حاکی از خرابی تسمه هستند، شامل توقف کامل چرخش، چرخش ناقص یا صدای جیغ‌مانند حین عملکرد دستگاه است. اگر تسمه شل شده باشد، ممکن است در حین کار بلغزد که باعث توقف یا کند شدن چرخش می‌شود. در موارد دیگر، تسمه ممکن است پاره شود که باعث می‌شود موتور آزادانه بچرخد ولی دیگ هیچ حرکتی نکند.
برای بررسی تسمه، باید پنل پشتی دستگاه باز شود. بررسی سلامت تسمه با چرخاندن پولی دیگ به‌صورت دستی ممکن است. اگر تسمه از جای خود خارج شده باشد، می‌توان آن را مجدداً جا انداخت، اما اگر حالت ارتجاعی خود را از دست داده باشد یا ترک‌خورده باشد، نیاز به تعویض دارد. هنگام تعویض باید به طول و مدل تسمه متناسب با مدل دستگاه دقت کرد.
از نظر تخصصی، در ماشین‌هایی که سیستم کشش تسمه اتوماتیک دارند (مانند برخی مدل‌های ال‌جی یا سامسونگ)، خرابی فنر نگهدارنده یا پولی هرزگرد نیز می‌تواند به عملکرد تسمه آسیب برساند. در این موارد، بررسی و در صورت نیاز تعویض قطعات کمکی توصیه می‌شود تا از ساییدگی مجدد تسمه جلوگیری گردد.
2. معیوب بودن موتور یا خازن راه‌انداز
موتور الکتریکی قلب تپنده ماشین لباسشویی است که با استفاده از نیروی الکترومغناطیسی دیگ را به چرخش درمی‌آورد. موتورهای AC معمولاً از نوع آسنکرون با یک خازن استارت هستند که در آغاز به ایجاد گشتاور اولیه کمک می‌کند. اگر این خازن دچار خرابی شود، موتور نمی‌تواند شروع به چرخش کند یا صدای وزوز می‌دهد و درجا می‌ماند.
در ماشین‌های جدیدتر از موتورهای اینورتر (بدون زغال و تسمه) استفاده می‌شود که توسط برد الکترونیکی کنترل می‌شوند. خرابی این موتورها ممکن است ناشی از سوختن سیم‌پیچ، خرابی سنسور هال یا اشکال در برد اینورتر باشد. معمولاً در این حالت دستگاه کدی مثل LE یا E3 نمایش می‌دهد که مربوط به خطای موتور یا چرخش است.
برای تشخیص دقیق، باید با مولتی‌متر مقاومت سیم‌پیچ‌های موتور را اندازه‌گیری کرد و خازن را از نظر ظرفیت و سلامت بررسی نمود. در صورت وجود بوی سوختگی یا داغ شدن غیرعادی موتور، باید آن را از مدار خارج کرده و به صورت مستقل تست نمود. موتورهایی که کاملاً سوخته‌اند معمولاً نیاز به تعویض دارند.
تکنسین‌های حرفه‌ای همچنین بررسی می‌کنند که آیا بارگذاری بیش از حد یا انسداد مکانیکی باعث آسیب به موتور شده است یا خیر. در برخی موارد، تنها تعویض خازن راه‌انداز یا رفع گرفتگی مکانیکی می‌تواند مشکل را حل کند و از صرف هزینه بیشتر برای تعویض موتور جلوگیری نماید.
3. خرابی برد الکترونیکی یا تایمر
برد الکترونیکی وظیفه کنترل و هماهنگی تمام اجزای ماشین لباسشویی را بر عهده دارد، از جمله ارسال فرمان چرخش به موتور. این برد شامل مدارهای دیجیتال، ترانزیستورها، رله‌ها و خازن‌هایی است که هر یک عملکرد خاصی دارند. خرابی در هر کدام از این اجزا می‌تواند منجر به عدم ارسال فرمان چرخش شود.
در ماشین‌های دارای تایمر مکانیکی، قطع شدن اتصال تایمر یا خرابی چرخ‌دنده‌های داخلی آن، مانع اجرای درست برنامه می‌شود. در ماشین‌های دیجیتال، برد اصلی (Main PCB) نقش تایمر و کنترل‌کننده را به‌صورت همزمان دارد. خرابی در این نوع برد معمولاً با توقف در مراحل خاص شستشو، عدم چرخش دیگ یا عدم ورود به مرحله خشک‌کن همراه است.
برای تست برد، ابتدا ولتاژ خروجی از برد به موتور باید بررسی شود. اگر ولتاژ در زمان دستور چرخش وجود ندارد، نشان‌دهنده خرابی رله خروجی یا آسیب در مسیر چاپی برد است. در مواردی، سوختن مقاومت‌ها یا ترک‌خوردگی لحیم‌ها نیز باعث عملکرد ناقص برد می‌شود.
تعمیر برد نیاز به تخصص بالا و ابزار دقیق لحیم‌کاری دارد. اگر برد به‌صورت کامل سوخته باشد یا آی‌سی‌های آن آسیب دیده باشند، تعویض آن مقرون‌به‌صرفه‌تر از تعمیر خواهد بود. همچنین بهتر است قبل از تعویض برد، سیم‌کشی داخلی و میکروسوئیچ‌ها نیز بررسی شوند تا علت اصلی مشخص گردد.
4. اشکال در میکروسوئیچ درب
میکروسوئیچ درب، قطعه‌ای ایمنی است که وظیفه دارد بررسی کند آیا درب دستگاه به‌درستی بسته شده یا نه. اگر این سوئیچ فعال نشود، برد اجازه ارسال فرمان به موتور یا سایر اجزای فعال دستگاه را نخواهد داد. این سیستم از آسیب دیدن کاربران در صورت باز بودن درب جلوگیری می‌کند.
ساختار میکروسوئیچ از یک کنتاکت داخلی، فنر، و بدنه عایق تشکیل شده است. در ماشین‌های مدرن‌تر، این سوئیچ به سیستم قفل الکترونیکی مجهز است که تنها بعد از چند ثانیه از بسته شدن درب، اجازه اجرای برنامه را می‌دهد. خرابی این قفل یا سوئیچ داخلی می‌تواند باعث شود ماشین روشن نشود یا در مرحله چرخش متوقف گردد.
برای تست میکروسوئیچ باید دستگاه را از برق جدا کرده و با مولتی‌متر در حالت بیزر یا مقاومت، اتصال بین پایه‌های سوئیچ را در وضعیت بسته و باز بررسی کرد. در صورتی که اتصال برقرار نشود، سوئیچ معیوب است و باید تعویض شود.
برخی از خرابی‌های ظاهراً ساده مثل شکستگی زبانه درب نیز می‌تواند باعث فعال نشدن میکروسوئیچ شود. بنابراین قبل از تعویض سوئیچ باید زبانه، قفل درب و محل قرارگیری آن به‌دقت بررسی شود. تعویض این قطعه ساده است ولی در صورت نادیده گرفتن آن، ممکن است ماشین هیچ عملکردی از خود نشان ندهد.
5. گیر کردن لباس‌ها یا بارگذاری بیش‌ازحد
در بسیاری از موارد، نچرخیدن دیگ ماشین لباسشویی ناشی از اشتباه کاربری است، مانند بارگذاری بیش‌ازحد لباس یا قرار دادن نامتوازن آن‌ها در داخل دیگ. در این شرایط، مرکز ثقل دیگ از تعادل خارج می‌شود و ماشین برای جلوگیری از آسیب‌های مکانیکی و الکترونیکی، چرخش را متوقف می‌کند. این مکانیسم ایمنی در ماشین‌های جدید معمولاً توسط سنسور تشخیص تعادل یا “Load Balance Sensor” کنترل می‌شود.
هنگامی که لباس‌ها در یک سمت دیگ جمع می‌شوند، چرخش دیگ با لرزش شدید یا کوبش به دیواره‌ها همراه می‌شود. اگر ماشین مجهز به سنسور لرزش باشد، به‌طور خودکار چرخش را متوقف کرده یا با سرعت کمتر ادامه می‌دهد. در برخی مدل‌ها، دیگ سعی می‌کند با حرکات رفت و برگشتی مجدد لباس‌ها را پخش کند، اما اگر این تلاش‌ها موفقیت‌آمیز نباشد، برنامه متوقف می‌شود.
بار بیش‌ازحد نه تنها مانع چرخش صحیح می‌شود، بلکه باعث افزایش فشار به یاتاقان‌ها، شفت و موتور نیز می‌گردد. به مرور زمان، این فشار می‌تواند به خرابی بلبرینگ یا تسمه منجر شود. همچنین، در این حالت تخلیه آب نیز با مشکل مواجه می‌شود، زیرا حجم زیاد لباس جلوی خروج آب را می‌گیرد.
برای رفع این مشکل، باید ظرفیت ماشین لباسشویی را با توجه به مدل آن رعایت کرد. اغلب ماشین‌ها ظرفیت ۶ تا ۱۰ کیلوگرم دارند و بارگذاری بیشتر باعث اختلال در عملکرد چرخش و شستشو می‌شود. همچنین توصیه می‌شود لباس‌ها را به‌طور یکنواخت در اطراف دیگ پخش کنید تا از ایجاد بار نامتقارن جلوگیری شود.
6. خرابی بلبرینگ‌ها یا کاسه‌نمد
بلبرینگ‌ها در اطراف شفت دیگ قرار دارند و وظیفه دارند چرخش نرم و یکنواخت دیگ را فراهم کنند. این قطعات در برابر رطوبت حساس هستند و در صورت ورود آب از طریق کاسه‌نمد آسیب می‌بینند. کاسه‌نمد (آب‌بند) وظیفه جلوگیری از نفوذ آب به داخل بلبرینگ را دارد و در صورت خرابی آن، آب به بلبرینگ نفوذ کرده و باعث زنگ‌زدگی و تخریب آن می‌شود.
علائم خرابی بلبرینگ‌ها شامل صداهای زوزه‌ای، ساییدگی فلز به فلز، لرزش بیش‌ازحد هنگام چرخش دیگ و حتی گیرپاژ کامل دیگ است. در مراحل اولیه، فقط صداهای غیرعادی شنیده می‌شود، اما در صورت بی‌توجهی، خرابی گسترش می‌یابد و چرخش متوقف می‌شود.
فرایند تعویض بلبرینگ‌ها پیچیده و زمان‌بر است. نیاز است دیگ از داخل کابین ماشین خارج و به دو نیم تقسیم شود. سپس بلبرینگ‌های آسیب‌دیده با ابزار مخصوص بیرون آورده شده و نمونه‌های جدید نصب می‌گردند. همچنین در این فرآیند باید کاسه‌نمد نیز تعویض شود، تا از نفوذ مجدد آب جلوگیری گردد.
تعمیر این بخش معمولاً پرهزینه است، اما در مقایسه با تعویض کامل ماشین، در اکثر موارد مقرون‌به‌صرفه‌تر است. در مدل‌هایی که دیگ یکپارچه دارند (غیر قابل باز شدن)، تنها راه حل، تعویض کامل دیگ است که هزینه بیشتری خواهد داشت.
7. ایراد در کوپلینگ یا گیربکس
در برخی ماشین‌های لباسشویی، به‌ویژه آن‌هایی که از سیستم گیربکسی استفاده می‌کنند، قدرت موتور به کمک یک جعبه‌دنده به دیگ منتقل می‌شود. گیربکس باعث تغییر جهت یا سرعت چرخش دیگ در مراحل مختلف شستشو و خشک‌کن می‌شود. اگر گیربکس دچار خرابی مکانیکی یا قفل شدگی شود، چرخش متوقف می‌شود یا با صدای شدید و غیرطبیعی همراه خواهد بود.
در مدل‌های تسمه‌ای، قطعه‌ای به نام کوپلینگ یا اتصال دهنده موتور به شفت وجود دارد که اگر فرسوده یا شکسته شود، نیروی موتور منتقل نمی‌شود. کوپلینگ‌ها معمولاً از پلاستیک فشرده یا لاستیک ساخته شده‌اند و در اثر بار زیاد یا کهنگی از بین می‌روند. در این حالت، ممکن است موتور بچرخد اما دیگ بی‌حرکت باقی بماند.
تست گیربکس نیاز به باز کردن دیگ و بررسی داخلی چرخ‌دنده‌ها دارد. اگر دنده‌ها شکسته یا ساییده شده باشند، گیربکس به‌درستی کار نمی‌کند و معمولاً تعویض کل مجموعه توصیه می‌شود. در برخی مدل‌ها، صدای تق‌تق یا ضربه در زمان شروع چرخش نشانه واضح خرابی گیربکس یا کوپلینگ است.
این نوع خرابی‌ها کمتر شایع‌اند اما در ماشین‌های قدیمی یا دارای استفاده سنگین (مثلاً در خشکشویی‌ها) رایج‌تر هستند. تعمیر یا تعویض این اجزا نیاز به دانش فنی بالا دارد و معمولاً توسط تکنسین‌های مجرب انجام می‌شود. استفاده از قطعات اورجینال برای دوام بیشتر دستگاه ضروری است.
نتیجه‌گیری
نچرخیدن دیگ ماشین لباسشویی می‌تواند به دلایل مختلفی مربوط باشد؛ از مشکلات ساده مانند بارگذاری نامتوازن لباس‌ها یا خرابی میکروسوئیچ درب گرفته تا ایرادات پیچیده‌تری همچون خرابی موتور، بلبرینگ، گیربکس یا برد الکترونیکی. این تنوع در علل به ما نشان می‌دهد که عیب‌یابی صحیح و دقیق ضروری است تا از تعویض‌های اشتباه و هزینه‌های اضافی جلوگیری شود.
توصیه می‌شود اگر با مشکل نچرخیدن سبد مواجه شدید، ابتدا موارد ساده مثل بررسی درب، ظرفیت لباس‌ها و صداهای غیرعادی را بررسی کنید. در صورتی که مشکل با اقدامات اولیه حل نشد، بهتر است از یک تکنسین حرفه‌ای استفاده کنید تا اجزای داخلی دستگاه با ابزار تخصصی تست و بررسی شوند. نگهداری دوره‌ای ماشین لباسشویی، از جمله تمیز کردن فیلتر، خشک نگه‌داشتن درام و چک کردن تسمه یا بلبرینگ، می‌تواند عمر مفید دستگاه را افزایش داده و از بروز مشکلات پرهزینه جلوگیری کند.
