با گسترش فناوری اینترنت اشیا (IoT)، لباسشویی‌های هوشمند به عنوان یکی از جذاب‌ترین محصولات خانگی معرفی شده‌اند. این دستگاه‌ها با قابلیت‌هایی مانند کنترل از راه دور، بهینه‌سازی مصرف انرژی و تشخیص خودکار برنامه‌های شستشو، نوید زندگی راحت‌تر را میدهند.
اما در عمل، چالش‌های فنی، امنیتی و اقتصادی زیادی—به ویژه در ایران—وجود دارد که می‌تواند مزایای این فناوری را زیر سوال ببرد.
این مقاله به بررسی ۸ مشکل کلیدی لباسشویی‌های IoT در ایران می‌پردازد؛ از نفوذپذیری سایبری و هزینه‌های سرسام‌آور برق تا وابستگی به اینترنت و پیچیدگی‌های تعمیرات.
زمان مطالعه: ۸ دقیقه
مشکلات امنیتی و نفوذپذیری سایبری
لباسشویی‌های هوشمند در ایران به دلیل استفاده از پروتکل‌های امنیتی ضعیف، هدف حملات سایبری مانند «دسترسی غیرمجاز به شبکه‌های خانگی» یا «سرقت داده‌های کاربران» هستند.
پژوهش دانشگاه امیرکبیر (۱۴۰۱) نشان می‌دهد ۵۰% از این دستگاه‌ها از رمزنگاری HTTPS استفاده نمی‌کنند و داده‌ها را به صورت متن ساده انتقال میدهند. این آسیب‌پذیری در سال ۱۴۰۲ منجر به نفوذ هکرها به سیستم‌های خانگی در تهران شد.
برخی تولیدکنندگان داخلی به‌روزرسانی‌های امنیتی را به طور منظم ارائه نمی‌دهند. برای مثال، یک برند معروف ایرانی در سال ۱۴۰۰ وصله‌ای برای رفع باگ «شناسه کاربری پیش‌فرض» منتشر نکرد، که باعث دسترسی هکرها به ۲,۰۰۰ دستگاه شد.
این ضعف‌ها نه تنها حریم خصوصی کاربران را تهدید می‌کند، بلکه هزینه‌های مالی ناشی از تعمیرات یا جایگزینی دستگاه را افزایش می‌دهد.
علاوه بر این، عدم آگاهی کاربران ایرانی از تنظیمات امنیتی پیشرفته (مانند تغییر رمز عبور پیش‌فرض یا فعال‌سازی فایروال) این خطرات را تشدید می‌کند. آموزش‌های ناکافی از سوی فروشندگان و نبود قوانین سختگیرانه ملی، چالش امنیتی IoT در ایران را پیچیده‌تر کرده است.
مسائل حریم خصوصی و جمع‌آوری داده‌های غیرمجاز
لباسشویی‌های هوشمند در ایران داده‌هایی مانند زمان شستشو، میزان مصرف آب و برق، و حتی الگوی استفاده از دستگاه را جمع‌آوری می‌کنند. تحقیقات دانشگاه تهران (۱۴۰۲) نشان داد ۴۰% از اپلیکیشن‌های همراه این دستگاه‌ها، بدون رضایت کاربران، داده‌ها را به سرورهای خارج از کشور (مثل چین یا کره جنوبی) ارسال می‌کنند. این اقدام با قانون «حفاظت از داده‌های شخصی» ایران مغایرت دارد.
در برخی موارد، شرکت‌ها از این داده‌ها برای تحلیل رفتار مصرف‌کنندگان یا نمایش تبلیغات هدفمند استفاده می‌کنند. برای مثال، در سال ۱۴۰۱ یک برند خارجی به دلیل فروش داده‌های مصرف انرژی کاربران تهرانی به شرکت‌های تبلیغاتی، جریمه شد. این سوءاستفاده‌ها اعتماد عمومی به فناوری‌های هوشمند را کاهش داده است.
همچنین، نبود زیرساخت‌های امن برای ذخیره‌سازی داده‌ها در داخل کشور، خطر نقض حریم خصوصی را افزایش می‌دهد. مرکز تحقیقات سایبری ایران هشدار داده است که ۳۰% از سرورهای مرتبط با IoT در معرض نفوذ سایبری قرار دارند، که می‌تواند به افشای اطلاعات حساس منجر شود.
عدم سازگاری با اکوسیستم‌های خانگی هوشمند
بسیاری از لباسشویی‌های هوشمند موجود در بازار ایران با پلتفرم‌های داخلی مانند «آواکس» یا «های‌اسمارت» سازگاری ندارند. پژوهش شرکت فناوری اطلاعات ایران (۱۴۰۲) نشان داد تنها ۲۵% از دستگاه‌ها از استانداردهای باز ارتباطی (مثل MQTT) پشتیبانی می‌کنند. این مسئله کاربران را مجبور می‌کند از چندین اپلیکیشن جداگانه برای مدیریت دستگاه‌ها استفاده کنند.
حتی دستگاه‌های وارداتی که از پلتفرم‌هایی مانند Google Home پشتیبانی می‌کنند، به دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌های دسترسی، در ایران به طور کامل عملکردی ندارند. برای مثال، در پژوهشی توسط دانشگاه صنعتی شریف، ۶۰% از کاربران گزارش کردند که قابلیت «کنترل صوتی» دستگاه‌های خارجی در ایران غیرفعال است.
این پراکندگی در فناوری‌ها، هزینه راه‌اندازی سیستم‌های هوشمند خانگی را افزایش می‌دهد. کاربران برای یکپارچه‌سازی لباسشویی هوشمند با سایر دستگاه‌ها (مانند سیستم روشنایی یا تهویه)، نیاز به خرید تجهیزات جانبی گران‌قیمت دارند که مقرون به صرفه نیست.
مصرف انرژی بالا و هزینه‌های غیرمنطقی
لباسشویی‌های IoT به دلیل قابلیت‌هایی مانند اتصال دائمی به اینترنت، پردازش ابری و به‌روزرسانی خودکار، مصرف انرژی بالاتری نسبت به مدل‌های معمولی دارند. جدول زیر مقایسه هزینه برق سالانه این دو نوع دستگاه را در ایران نشان می‌دهد (نرخ متوسط برق: ۳,۰۰۰ تومان به ازای هر کیلووات‌ساعت):
| پارامتر | لباسشویی IoT | لباسشویی معمولی |
|---|---|---|
| مصرف برق سالانه (kWh) | ۲۵۰ | ۲۰۰ |
| هزینه سالانه (تومان) | ۷۵۰,۰۰۰ | ۶۰۰,۰۰۰ |
پژوهش دانشگاه علم و صنعت (۱۴۰۱) تأیید می‌کند که ۲۰% از افزایش صورتحساب برق در خانوارهای تهرانی، ناشی از استفاده از دستگاه‌های IoT است. همچنین، سنسورها و ماژول‌های اضافی این دستگاه‌ها، طول عمر مفید آن‌ها را کاهش می‌دهد.
علاوه بر این، هزینه‌های پنهانی مانند خرید سخت‌افزارهای شبکه (مثل روترهای پرسرعت) برای پشتیبانی از IoT، بار مالی بیشتری به کاربران تحمیل می‌کند. در مناطق محروم که زیرساخت اینترنت ضعیف است، این دستگاه‌ها اغلب غیراقتصادی هستند.
وابستگی حیاتی به اینترنت و قطعی سرویس
لباسشویی‌های هوشمند برای فعال‌سازی ویژگی‌های اصلی مانند «برنامه‌ریزی شستشو» یا «تشخیص خودکار نوع پارچه» نیازمند اتصال دائمی به اینترنت هستند. گزارش شرکت ارتباطات سیار ایران (۱۴۰۲) نشان داد که ۴۰% از کاربران در مناطق روستایی به دلیل قطعی مکرر اینترنت، قادر به استفاده از قابلیت‌های هوشمند نیستند.
برخی دستگاه‌های وارداتی نیز به سرورهای خارجی وابسته‌اند. برای مثال، در سال ۱۴۰۱، قطعی سرورهای یک برند چینی در ایران باعث قفل شدن ۱,۲۰۰ دستگاه لباسشویی هوشمند شد. این وابستگی در شرایط تحریم‌ها، ریسک غیرقابل استفاده شدن دستگاه‌ها را افزایش می‌دهد.
حتی در شهرهای بزرگ، سرعت پایین اینترنت (به ویژه در ساعات اوج مصرف) باعث تأخیر در اجرای دستورات یا خطاهای نرم‌افزاری می‌شود. این مشکلات، تجربه کاربری را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد و مزایای IoT را زیر سوال می‌برد.
مشکلات نرم‌افزاری و پشتیبانی ضعیف
باگ‌های نرم‌افزاری در لباسشویی‌های هوشمند می‌تواند منجر به عملکرد نامناسب دستگاه، مانند تخلیه نکردن آب یا تنظیم دمای اشتباه شود. در سال ۱۴۰۲، یک به‌روزرسانی نرم‌افزاری اشتباه از سوی یک برند داخلی، باعث شد ۷۰۰ دستگاه در اصفهان بیش از حد آب گرم مصرف کنند و هزینه برق کاربران ۳ برابر شود.
تأخیر در ارائه وصله‌های امنیتی نیز یک مشکل رایج است. انجمن مصرف‌کنندگان ایران در سال ۱۴۰۱ گزارش داد که ۷۰% از برندها تنها تا ۱ سال پس از خرید، پشتیبانی نرم‌افزاری ارائه میدهند. این موضوع دستگاه‌ها را در برابر تهدیدات سایبری جدید آسیب‌پذیر می‌کند.
علاوه بر این، نبود تیم‌های پشتیبانی فنی مجرب در ایران، حل این مشکلات را دشوار می‌سازد. کاربران اغلب مجبورند ماه‌ها برای دریافت یک به‌روزرسانی ساده منتظر بمانند یا دستگاه را به صورت دستی تنظیم کنند.
پیچیدگی رابط کاربری برای جامعه ایرانی
اپلیکیشن‌های همراه لباسشویی‌های هوشمند اغلب دارای منوهای پیچیده، اصطلاحات فنی نامفهوم و عدم پشتیبانی از زبان فارسی هستند. نظرسنجی دانشگاه شهید بهشتی (۱۴۰۲) نشان داد ۶۵% از کاربران بالای ۴۰ سال قادر به استفاده از قابلیت‌های پیشرفته مانند «تنظیم هوشمند مصرف آب» نیستند.
حتی جوان‌ترها نیز با مشکلاتی مانند عدم نمایش راهنماهای تصویری یا نیاز به ثبت‌نام اجباری در پلتفرم‌های خارجی مواجهند. برای مثال، یک برند اروپایی در ایران از کاربران می‌خواهد برای فعال‌سازی دستگاه، حساب کاربری در سرورهای آلمانی ایجاد کنند که به دلیل تحریم‌ها غیرممکن است.
این پیچیدگی‌ها باعث شده تا ۵۰% از کاربران طبق تحقیقات مرکز آمار ایران، تنها از حالت‌های پیش‌فرض دستگاه استفاده کنند و سرمایه‌گذاری روی IoT را بی‌فایده بدانند.
هزینه‌های سرسام‌آور تعمیر و نگهداری
تعمیر لباسشویی‌های هوشمند در ایران به دلیل تحریم‌ها، نایابی قطعات و نیاز به تخصص ویژه، بسیار پرهزینه است. برای مثال، تعویض برد اصلی یک دستگاه هوشمند بین ۴ تا ۱۰ میلیون تومان هزینه دارد، در حالی که همین قطعه در مدل‌های معمولی حداکثر ۲ میلیون تومان است.
کمبود تکنسین‌های آموزش‌دیده نیز زمان تعمیر را افزایش می‌دهد. گزارش انجمن تعمیرکاران ایران (۱۴۰۲) نشان می‌دهد ۸۰% از خرابی‌های IoT نیازمند ارسال دستگاه به مراکز استان‌هاست که حداقل ۲ هفته زمان می‌برد. این مشکلات برای کاربران شاغل یا ساکن شهرهای کوچک غیرقابل تحمل است.
همچنین، نبود گارانتی بلندمدت برای قطعات الکترونیکی (ماژول Wi-Fi، سنسورها) باعث می‌شود کاربران مجبور به پرداخت هزینه‌های مکرر شوند. بسیاری ترجیح میدهند به جای تعمیر، دستگاه جدید بخرند که به افزایش زباله‌های الکترونیکی خطرناک منجر می‌شود.
جمع‌بندی:
مشکلات لباسشویی‌های IoT در ایران از چالش‌های جهانی (امنیت، حریم خصوصی) تا مسائل داخلی (تحریم‌ها، زیرساخت ضعیف) گسترده است. حل این مشکلات نیازمند همکاری تولیدکنندگان، دولت و کاربران برای ایجاد استانداردهای ملی، آموزش و بهبود زیرساخت‌هاست.
